Al vanaf het ontstaan van de filmcamera wordt er gebruik gemaakt van camerabewegingen. Voornamelijk gebruikten ze in die tijd vaste camerastandpunten omdat de camera’s van toen groot, zwaar en moeilijk te bevestigen waren. Toch wisten ze al snel dat door middel van bewegingen te maken, ze bepaalde zaken konden bijbrengen aan hun verhaal. In die tijd kenden ze de dolly nog niet, dus deze bewegingen werden toen gemaakt door de camera op een trein, auto, koets of iets anders te plaatsen. Nu zoveel jaren later zijn de soorten camerabewegingen serieus uitgebreid en bestaan er oneindig veel tools om je camera op te bevestigen.

Door een beweging te maken met de camera kunnen we bepaalde zaken langer of beter in beeld nemen of geven we bepaalde emoties mee. We kunnen door beweging toe te voegen beelden dynamischer en interessanter maken dan ze eigenlijk zijn. Een saai gesprek wordt al gauw levendiger door een horizontale camerabeweging uit te voeren. We kunnen camerabewegingen in twee grote groepen indelen, namelijk de helpende camerabewegingen en de camerabewegingen als stijlelement.

De helpende camerabewegingen zijn er om bepaalde handelingen (met veel beweging in) volledig en duidelijk in beeld te brengen. In deze situaties is het onmogelijk om de camera vast op statief te laten staan. Neem nu bijvoorbeeld een voetbalmatch op tv. Hier zijn meerdere bewegende camera’s nodig, want anders kan men de lopende voetballers onmogelijk heel de tijd in beeld houden. De camera’s gaan hier dan ook constant van links naar rechts. We spreken dus over een camerabeweging die helpt bij het weergeven van de match.

Bij camerabewegingen als stijlelement spreken we over bewegingen die inspelen op het emotionele vlak. Deze meestal organisch gecontroleerde bewegingen geven het verhaal een extra feeling. Kijk maar naar de scène uit “Interstellar” van Christopher Nolan. De camera beweegt steeds dichter naar Matthew McConaughey toe naarmate de scène emotioneler wordt.

Er bestaan vele soorten verschillende bewegingen. We lijsten ze hier even op.

De pan beweging bestaat uit een horizontale rotatie vanuit hetzelfde standpunt. Je verplaatst de camera zelf dus niet. Enkel de richting naar waar de camera kijkt. Dit soort bewegingen worden vooral gebruikt om omgevingen te tonen met een wijde horizon. Wanneer de pan op een rustig tempo gebeurt dan straalt het shot rust uit. Het is bijvoorbeeld een perfect openingsshot voor je video.

De tilt beweging is verticaal en dus het tegenovergestelde van de pan beweging. Net zoals de pan beweging verplaats je de camera zelf niet, enkel de richting naar waar de camera kijkt. Deze bewegingen zijn ook ideaal voor een openingsschot. Denk maar aan een grote skyscraper. De camera tilt van het logo boven helemaal naar beneden tot bij de ingang. Hier heb je het begin van je film of spot.

De dolly beweging waar de meesten al wel eens van hebben gehoord gebeurt door de camera naar of weg van je te filmen object te bewegen. Bij personen wordt deze beweging vooral gebruikt wanneer men iemand langs voor of achter volgt. Bij productshots van ontbijtgranen bijvoorbeeld geeft deze beweging een grootse indruk. Je beweegt van achter naar voor en hierdoor verandert het perspectief van de doos.

De truck beweging is hetzelfde als de dolly, alleen gaat deze van links naar rechts in plaats van voor naar achter. Dit soort bewegingen zijn leuk om te gebruiken met een klein beetje voorgrond in beeld. Hierdoor creëer je meer diepte.

De lift beweging is een verticale camerabeweging. Hierbij verplaatst heel de camera zich van boven naar beneden of omgedraaid.

Er zijn verschillende tools die je kan gebruiken om je gewenste camerabeweging te maken. Veel van deze tools zijn ook combineerbaar om zo complexere bewegingen te verkrijgen. We overlopen kort even de meest voorkomende tools.

Een statief bestaat meestal uit drie poten met daarop een statiefkop. De statiefkop kan je zowel horizontaal als verticaal draaien. De camera wordt bovenop de kop bevestigd. Met het statief kan je meerdere bewegingen uitvoeren, namelijk de pan en de tilt. Met een goed geoliede statiefkop kan je zeer vloeiende bewegingen maken.

De dolly bestaat meestal uit een karretje met rubberen wielen of een karretje op sporen. De camera wordt op de dolly geplaatst. Soms is er plaats voorzien om de cameraman mee op de dolly te zetten. Met een dolly kunnen we dus de klassieke dolly en truck beweging maken.

De slider is eigenlijk een zeer compacte dolly. Hiermee worden vooral kleine bewegingen gemaakt die meestal niet verder gaan dan twee meter. Meestal plaatst men een slider op een tafel of bevestigd men de slider op twee statieven.

Met handheld camerabewegingen doe je alles met de losse of vaste hand. Deze bewegingen gaan natuurlijk wel minder gecontroleerd zijn en dikwijls hectisch overkomen. Toch kan handheld een leuk stijlelement zijn. Denk aan een documentaire of “het leven zoals het is” stijl.

De jib of kraan is een grote hefboom. Langs de ene kant bevestig je de camera en aan de andere kant van de hefboom de contragewichten om zo de hefboom in balans te houden. De camera kan door middel van manipulatie pannen, tilten en liften. Met deze tool kan je de camera serieus de hoogte insturen. Vroeger moest je al minstens met twee man zijn om een jib op te stellen en te kunnen bedienen, maar tegenwoordig bestaan er pocket jibs die je makkelijk alleen kan bedienen.

De gimbal is tegenwoordig een zeer populaire tool. Het is eigenlijk een geupgrade versie van de klassieke steadicam. Deze werkt door de camera elektronisch gestabiliseerd te houden d.m.v. een gyroscoop en elektrische motortjes.
Met de gimbal kan je verschillende bewegingen nabootsen. Je kan ermee pannen, tilten, liften, dolly bewegingen maken en nog zoveel meer. Gimbals worden tegenwoordig voor zowel grote als kleine camera’s gemaakt, je hebt er zelfs om je smartphone op te bevestigen wat het ideaal maakt om te vloggen. Het nadeel aan deze tool is dat het relatief zwaar is om met de handen te bedienen. Je moet al een echte krachtpatser zijn om hier heel de dag met te kunnen rondlopen.

Uiteindelijk blijven camerabewegingen leuk en interessant, maar denk eraan dat beweging niet de magische wonder trick is om een slechte video goed te maken. Gebruik bewegingen dus waar nodig is en overdrijf zeker niet. Teveel beweging kan ook soms het effect van zeeziekte teweeg brengen.